Ik wil beginnen met het belangrijkste advies dat je ooit zult krijgen over Zen and the Art of Motorcycle Maintenance (of Zen en de Kunst van het Motoronderhoud, voor wie liever Nederlands leest):

SLA HET VOORWOORD OVER.

Ik heb de 25th Anniversary Edition van het boek – ja, het is een klassieker uit 1974 – met een voorwoord van de auteur, die terugkijkt op de woelige 25 jaar sinds het boek is verschenen en een aantal reacties op het boek bespreekt. En op nonchalante wijze twee GIGANTISCHE spoilers weggeeft. U bent gewaarschuwd, lieve lezer.

Goed. Nu we dat uit de weg hebben, meer over waarom dit boek zo bijzonder is. Er zijn boeken die je leest omdat ze grappig zijn, of spannend, of ontroerend. En er zijn boeken – dat zijn er aanmerkelijk minder – die je leven veranderen. Die ervoor zorgen dat je opeens op een heel andere manier tegen alles aankijkt. Zen is zo’n boek. Maar het is óók spannend, en ontroerend, en bij vlagen grappig.

Weet je nog, vroeger, De Wereld van Sofie? Dat spannende, wijze boek over een meisje en filosofie? Zen is een beetje zo’n soort boek: verhaal en filosofische uiteenzetting tegelijk. Maar Zen is meer: een originele filosofische theorie bovenop een bespreking van andere filosofen. Een theorie waardoor een kwartje valt: het onderscheid tussen romantic quality versus classic quality, tussen het mooie en het ware, die beiden een plek hebben in je leven. De één zonder de ander is saai, leeg en zinloos.

Een paar voorbeelden. Romantic quality zonder classic quality is mooi maar leeg: een prachtig maar onpraktisch huis, een opzwepende tekst zonder echte boodschap, een mooie jongen die vreselijk dom of onaardig is. Andersom, classic quality zonder romantic quality: dingen die handig zijn, maar waarbij de vonk niet overslaat. Een artikel over een interessant onderwerp – maar niet te lezen zo droog. Een ultiem gezonde maaltijd die eruit ziet als een koeienvlaai en smaakt als karton. Een huis dat op papier aan je eisen voldoet, maar niet aanvoelt als een thuis.

In de intellectuele samenleving van tegenwoordig hebben we de neiging om ons meer te richten op classic quality: zolang het klopt en efficiënt is en we het kunnen verantwoorden, is het goed. Maar dat is niet het complete plaatje. Zonder romantic quality mis je iets, en door deze bewustwording kun je dat opeens uitleggen. Een goedkoop kantoorpand op een goed te bereiken locatie? Tja. Prima. Handig. Voordelig. Maar hoe voelt je personeel zich erbij? Is het mooi, inspirerend, gaaf, om trots op te zijn?

Die manier van denken kun je toepassen op van alles en nog wat. Maar dat kan Robert M. Pirsig beter zelf vertellen in het boek. En over romantic quality gesproken: behalve een filosofische uiteenzetting is Zen bovendien een thriller die culmineert in een bizar einde. Maar daarover vertel ik vooral niet te veel. Lezen. Hup.